Als verantwoordelijke binnen een MKB-organisatie is het verleidelijk om IT en security volledig aan externe partijen over te laten. Maar zonder regie – zonder grip – ontstaan er blinde vlekken. Juist dáár gaat het mis. Incidenten bij leveranciers, menselijke fouten of onopgemerkte kwetsbaarheden in je systemen kunnen leiden tot enorme schade. Terwijl je misschien denkt of aanneemt dat de leverancier het “allemaal wel geregeld heeft”.
De heldendaad zit niet in het tegenhouden van álle aanvallen, dat is een utopie. Het zit in de keuze om proactief te beschermen wat belangrijk is. Om je processen op orde te brengen, mensen bewust te maken, en een cultuur te creëren waarin informatiebeveiliging net zo vanzelfsprekend is als brandveiligheid en een veilige werkplek.
Wat is een cyberaanval?
Een cyberaanval is elke poging om systemen, gegevens of processen te verstoren, te stelen of te misbruiken. Voor het mkb zijn de meest voorkomende cyberaanvallen:
- Phishing & social engineering: medewerkers worden misleid om gegevens af te staan of acties uit te voeren.
- Ransomware: bestanden worden versleuteld en pas na betaling van losgeld vrijgegeven.
- DDoS-aanvallen: systemen of websites worden tijdelijk onbereikbaar gemaakt.
- Kwetsbaarheidsexploit: misbruik van fouten in software of verkeerde configuraties.
- Business Email Compromise (BEC): criminelen doen zich voor als directie of leverancier en sturen valse betaalinstructies.
Waarom juist het mkb een aantrekkelijk doelwit is
- Beperkte middelen: doorgaans geen groot securityteam of SOC.
- Ketenafhankelijkheid: mkb’ers zijn vaak toeleverancier; een aantrekkelijke springplank om industriële bedrijven schade toe te brengen.
- Menselijke factor: minder (structurele) training, dus hogere foutkans.
Stappenplan om een cyberaanval te voorkomen
1) Breng je kroonjuwelen in kaart
Inventariseer welke systemen, processen en data cruciaal zijn. Denk aan klant- en personeelsgegevens, financiële administratie, productie- en logistieke systemen, IP (ontwerpen, recepturen) en cloud-omgevingen.
2) Voer een risicoanalyse uit
Beslis op basis van risico’s, niet op gevoel. Beantwoord o.a.:
- Waar staan gevoelige gegevens en wie heeft toegang?
- Zijn back-ups geïsoleerd en getest op herstel?
- Zijn alle bedrijfskritische systemen en SaaS-accounts voorzien van MFA?
- Welke bekende kwetsbaarheden (CVE’s) raken ons techlandschap?
Start met een nulmeting / gap-analyse
3) Zorg dat de basisbeveiliging op orde is
- Sterke wachtwoorden + MFA: verplicht voor e-mail, beheeraccounts en externe toegang.
- Patchmanagement: updates voor OS, applicaties, firmware en SaaS plug-ins.
- Netwerksegmentatie: scheid kantoor, productie en gastnetwerken; beperk laterale beweging.
- Back-ups: 3-2-1-regel (3 kopieën, 2 media, 1 off-site/immutable) en periodiek herstel testen.
- Least privilege: minimale rechten, tijdelijk admin waar nodig.
- Beveiligde e-mail: SPF, DKIM, DMARC en anti-phishing policies.
4) Train en betrek medewerkers
Maak van medewerkers je sterkste verdediging:
- Regelmatige security awareness sessies en micro-learnings.
- Phishingsimulaties met feedback en laagdrempelige meldknop.
- Duidelijke procedures: hoe herken je een incident en waar meld je dit?
- Vierogenprincipe voor betalingen en wijzigingen van betaalgegevens.
5) Stel een incident response plan op
Niet als, maar wanneer het gebeurt: wie doet wat?
- Rollen & verantwoordelijkheden: crisisteam, beslissingsbevoegdheid, externe partners.
- Meldplicht & communicatie: tijdig melden aan toezichthouders/klanten, consistente externe communicatie.
- Technische stappen: isoleren, forensisch veiligstellen, herstellen uit schone back-ups.
- Oefenen: tabletop of live-oefening minimaal 1× per jaar.
6) Beperk afhankelijkheid van leveranciers
- Leg security-eisen vast in contracten/SLA’s (patching, monitoring, responstijden).
- Vraag om rapportages (bijv. SOC2/ISO 27001) of toetsingsrechten.
- Definieer exit- en herstelafspraken (data-portabiliteit, RTO/RPO).
- Blijf zelf eigenaar van kritieke accounts en domeinen.
7) Investeer in monitoring en detectie
- Activeer logging (bijv. M365/Azure AD sign-ins, audit logs) en bewaar voldoende lang.
- Gebruik EDR/XDR voor endpoints en servers.
- Overweeg een mkb-gericht SOC/SIEM-dienst.
- Reageer op afwijkingen (inlog uit ongewoon land, massale MFA-prompts, verdachte mailboxregels).
Praktische voorbeelden uit de praktijk
Phishing bij een handelsbedrijf
Een medewerker klikte op een link en voerde inloggegevens in op een valse pagina. De mailbox werd misbruikt als springplank om valse facturen te versturen namens de facturen mailbox.
Les: MFA verplichten, awareness trainen en mailboxregels monitoren.
Ransomware bij een logistiek bedrijf
Planning en magazijnprocessen lagen dagen stil. Back-ups bleken aanwezig maar niet recent getest en functioneerden maar half.
Les: immutabele back-ups, herstel regelmatig oefenen, segmentatie om uitval te beperken.
Business Email Compromise (BEC)
Criminelen imiteerden een leverancier en stuurden een dringende betaalopdracht met een nieuw rekeningnummer voor een bestelling. De finance-medewerker volgde de instructie. Het geld was weg.
Les: vierogenprincipe en belcontrole bij wijzigingen in betaalgegevens of IBAN’s.
Checklist: cyberaanvallen voorkomen
- Kroonjuwelen in kaart gebracht
- Risicoanalyse uitgevoerd en geprioriteerd
- Basismaatregelen op orde (MFA, patches, segmentatie, back-ups)
- Security awareness en phishingsimulaties actief
- Incident Response Plan opgesteld en geoefend
- Leveranciersafspraken vastgelegd en getoetst
- Monitoring, logging en EDR/XDR ingericht
Van “IT-regeling” naar een cultuur van veiligheid
Cybersecurity is geen eenmalig project. Het is een continue verbeteraanpak die je organisatie breed moet dragen. Bestuurders stellen prioriteiten, maken middelen vrij en laten zien dat digitale veiligheid net zo vanzelfsprekend is als arbo en brandveiligheid.
Door te investeren in kennis, gedrag en processen bouw je aan een cultuur waarin veilig werken normaal is – en waarin een incident geen verwoestende klap hoeft te zijn.
Cyberaanvallen zijn geen ver-van-je-bed-show voor het mkb. Beperkte middelen en ketenafhankelijkheid vergroten het risico, maar met gerichte maatregelen is veel ellende te voorkomen. Neem regie: breng risico’s in kaart, betrek je mensen, borg processen en verbeter continu.