Security by design is geen luxe, maar een randvoorwaarde voor elke organisatie die met apps werkt of systemen aan elkaar koppelt. Bouw je zelf software, zet je SaaS in, rol je IoT-apparaten uit of verbind je data via digitale koppelingen? Als veiligheid niet vanaf het begin is mee ontworpen, groeit je risico op incidenten, kosten en aansprakelijkheid. In dit artikel lees je wat security by design inhoudt, waarom het belangrijk is voor bestuurders en IT-managers, en hoe je het praktisch borgt in beleid, projecten en samenwerking met leveranciers.
Wat betekent security by design?
Security by design betekent dat je veiligheid meeneemt vanaf de tekentafel. Net als bij een gebouw eerst de draagconstructie wordt berekend en daarna pas de kleur verf, leg je in digitale projecten eerst de basis vast: wie mag wat, welke gegevens zijn gevoelig, en wat gebeurt er als er iets misgaat? Zo voorkom je dat beveiliging achteraf “erbij geplakt” moet worden.
De drie doelen: vertrouwelijkheid, integriteit en beschikbaarheid
- Vertrouwelijkheid: gevoelige data is alleen zichtbaar voor wie daar recht op heeft.
- Integriteit: gegevens en processen blijven juist en compleet, zonder ongewenste wijzigingen.
- Beschikbaarheid: systemen blijven draaien of zijn snel weer operationeel bij een storing.
Security by design raakt ook privacy by design (AVG): zo min mogelijk data verzamelen, goed beveiligen en transparant zijn. Belangrijk: het is geen eenmalig project, maar een manier van werken die je vasthoudt en verbetert.
Waarom security by design onmisbaar is
- Minder verrassingen, lagere kosten: problemen in de ontwerpfase aanpakken is veel goedkoper dan herstellen na livegang.
- Sneller voldoen aan regels: eisen uit NIS2 en ISO27001 zijn makkelijker aantoonbaar als je ze standaard meeneemt in je ontwerp en werkwijze.
- Betrouwbaarheid en continuïteit: minder incidenten en minder uitval, dus meer vertrouwen bij klanten, partners en toezichthouders.
- Lagere aansprakelijkheid: je laat zien dat je “in control” bent en redelijke maatregelen hebt genomen.
- Sneller door ontwikkelen: minder noodreparaties en herbouw, meer tijd voor waardevolle verbeteringen.
Security by design voor IoT, SaaS en digitale koppelingen
IoT: van proef naar productie
IoT-apparaten (zoals camera’s, sensoren en slimme controllers) worden vaak gekozen op functionaliteit en prijs. Zonder security by design ontstaan risico’s zoals standaardwachtwoorden, apparaten die “open” op het netwerk hangen of updates die niet gecontroleerd worden.
- Unieke toegang per apparaat: geen standaardwachtwoorden; elk apparaat een eigen, veilig aangemaakt account of certificaat.
- Updates die je kunt vertrouwen: alleen updates toelaten die aantoonbaar van de leverancier komen.
- Slim netwerkontwerp: IoT in een aparte zone plaatsen, gescheiden van kritieke systemen en data.
- Meten en weten: alleen noodzakelijke gegevens versturen, versleuteld en met basiscontrole op afwijkingen.
SaaS: gemak met aandachtspunten
Cloudsoftware versnelt je business, maar brengt ook verantwoordelijkheden mee voor informatiebeveiliging en risicobeheersing.
- Eén manier van inloggen: centraal aanmelden met extra verificatie (bijv. via je bestaande bedrijfsinlog en multifactor).
- Alleen rechten die nodig zijn: rollen per functie en regelmatig controleren wie nog toegang nodig heeft.
- Waar staat je data? leg vast in welk land gegevens worden opgeslagen en dat deze versleuteld zijn tijdens opslag en verzending.
- Goed afscheid nemen: vooraf afspreken hoe je data kunt exporteren en veilig laten wissen als je stopt.
API’s en andere koppelingen
Koppelingen tussen systemen zijn onmisbaar, maar vergroten ook het aanvalsoppervlak. Security by design helpt om dat beheersbaar te houden.
- Duidelijke toegang: systemen en koppelingen moeten weten “wie” er aan de overkant zit, en alleen toegang geven tot wat nodig is.
- Tempo begrenzen: voorkom overbelasting door een maximum op het aantal verzoeken te zetten.
- Strakke ingangen: alleen gegevens en bestandsformaten accepteren die je kent en verwacht.
- Inzicht en sporen: kunnen terugzien wie wat wanneer heeft gedaan, zonder privacy te schenden.
Voorbeelden: wat werkt wel en wat niet
Wat wél werkt (goede patronen)
- Veilige standaardinstellingen: functies staan standaard “uit” totdat je ze bewust inschakelt.
- Niet meer data dan nodig: verzamel en bewaar alleen wat je echt gebruikt, met duidelijke bewaartermijnen.
- Geheimen centraal en veilig: wachtwoorden en sleutels niet in documenten of code, maar in een veilige kluis met periodieke verversing.
- Meerdere verdedigingslagen: niet leunen op één maatregel, maar combineren (toegangsbeheer, netwerkzones, monitoring).
- Standaard, herhaalbare bouwblokken: werken met vaste, gecontroleerde “images” of componenten voorkomt fouten.
- Veilige manier van updaten: je weet wat je installeert, van wie het komt en of het is gecontroleerd.
- Zero Trust-denken: niet automatisch vertrouwen omdat iets “binnen” het netwerk staat; altijd expliciet controleren.
- Privacy meenemen: functies voor pseudonimisering en het scheiden van doelen standaard beschikbaar.
- Noodremmen en schakelaars: kwetsbare functies snel kunnen uitzetten zonder grote wijzigingen.
- Oefenen in rust: storingen en incidenten oefenen voordat het echt misgaat.
Wat níet werkt (fouten om te vermijden)
- “Security doen we later wel”: achteraf repareren is duur en risicovol.
- Standaardwachtwoorden of gedeelde accounts: je verliest overzicht en verantwoordelijkheid.
- Iedereen beheerder maken: maakt de impact van een fout of hack veel groter.
- Blind vertrouwen op leveranciers of bouwstenen: vraag rapportages en bouw controles in.
- Privacygevoelige gegevens in logbestanden: dat kan op zichzelf al een datalek zijn.
Security by design in je manier van werken
Vroeg beginnen én blijven kijken
Neem veiligheid mee in ontwerpbeslissingen en blijf na livegang meten en bijsturen. Denk aan: wie is eigenaar, hoe testen we, en wat doen we bij een incident? Zo verschuif je niet alleen “naar links” (vroeg in het proces), maar houd je ook “rechts” (in beheer en gebruik) grip.
Wat bouw je in je ontwikkelstraat in?
- Menselijke controles: collegiale reviews met een korte checklist voor veilige keuzes.
- Automatische controles: basiscontroles die bekende risico’s en fouten snel vinden voordat er wordt opgeleverd.
- Helder go/no-go-moment: pas live als aan afgesproken kwaliteits- en veiligheidscriteria is voldaan.
- In productie blijven kijken: waarschuwingssignalen krijgen als er iets afwijkt en weten wie actie onderneemt.
Dreigingen vooraf doordenken (zonder moeilijk te doen)
Je hoeft geen hacker te zijn om te bedenken hoe iets mis kan gaan. Teken samen de hoofdlijnen: waar komt data binnen, waar verlaat het je organisatie, en wie kan erbij? Bespreek wat er mis kan gaan en welke eenvoudige maatregelen de meeste risico’s wegnemen.
Praktische aanpak
- Teken de datastromen: welke systemen praten met elkaar en waar zit de “grens” met buiten?
- Bespreek wat er fout kan gaan: denk aan misleiding (phishing), misbruik van inloggegevens of fouten in instellingen.
- Maak risico’s zichtbaar: hoe groot is de schade als dit gebeurt en hoe vaak kan het voorkomen?
- Kies maatregelen: voorkomen waar het kan, snel ontdekken waar het niet kan, en herstellen met zo min mogelijk schade.
- Herhaal bij veranderingen: update je overzicht als je iets nieuws toevoegt of aanpast.
Veilig samenwerken in de keten
Je bent zo sterk als de zwakste schakel. Je gebruikt bibliotheken, containers, cloud, integratieplatformen en diensten van derden. Security by design betekent dat je duidelijke eisen stelt, bewijs vraagt en afspraken vastlegt.
- Transparantie in bouwstenen: weten wat je gebruikt en waar het vandaan komt.
- Beperken is beveiligen: niet onnodig veel afhankelijkheden of modules gebruiken.
- Zuinig met “rechten”: een dienst of leverancier krijgt alleen het strikt noodzakelijke.
- Toetsen en vastleggen: vraag om relevante certificeringen/rapporten en leg afspraken vast in contract en SLA.
Data en identiteit: de kern van informatiebeveiliging
Welke data is echt gevoelig?
- Classificeer gegevens: publiek, intern, vertrouwelijk of strikt vertrouwelijk – en pas daar passende maatregelen op toe.
- Verzamel minder: hoe minder je bewaart, hoe kleiner het risico en de kosten.
Veilig versturen en opslaan
- Versleutelen als regel: tijdens verzending en bij opslag, met goed sleutelbeheer.
- Toegangscontrole op orde: extra verificatie (zoals een app-code), rollen per functie en periodiek herbeoordelen wie wat mag.
Signaleren en handelen: logging en incident response
Security by design stopt niet bij preventie. Je wilt afwijkingen tijdig zien en weten wie wanneer welke stap zet.
- Logboeken die helpen: centraal en gestructureerd bijhouden wat er gebeurt, zonder onnodige privacygevoelige details.
- Waarschuwingssignalen: meldingen bij ongewoon inloggen, ongebruikelijke downloads of verdachte wijzigingen.
- Duidelijke draaiboeken: korte, praktische stappen per scenario (phishing, malware, misbruik van een account of koppeling).
- Herstel oefenen: back-ups periodiek terugzetten en controleren of alles werkt.
Drie herkenbare cases
1. Koppeling met financieel pakket
Een partnerkoppeling gaf breder toegang dan nodig. Door toegang per taak te begrenzen, piekverkeer af te remmen en bij te houden wie wat doet, daalde het risico en werd auditeren eenvoudiger.
2. IoT in de fabriek
Camera’s en sensoren bleken nog standaardwachtwoorden te gebruiken. Door apparaten uniek te registreren en te voorzien van nieuwe sterke admin wachtwoorden, updates te controleren en het IoT-netwerk te scheiden van kritieke systemen, verdween het grootste risico.
Kaders om je op te richten
- ISO27001/27002: richtlijnen voor een goed werkend informatiebeveiligingssysteem (ISMS).
- NIS2 principes: risicobeheersing, verantwoordelijkheid van bestuurders en snelle melding bij ernstige incidenten.
- OWASP handreikingen: praktische controles om veelvoorkomende fouten in web en mobiel te voorkomen.
Belangrijk: kies wat past bij je organisatiegrootte en risico’s. Houd het werkbaar.
Roadmap: in 6 stappen naar security by design
- Maak een overzicht: systemen, data, koppelingen en kroonjuwelen in kaart brengen.
- Spreek ontwerpprincipes af: denk aan “minimale rechten”, “een goede encryptie standaard”, “centrale toegang”.
- Bouw werkwijze in je projecten: vaste controles voordat iets live mag, inclusief last-minute beveiligingscheck.
- Denk vooraf in scenario’s: wat als… en wie beslist? Leg korte draaiboeken vast.
- Train en maak het normaal: product owners, ontwikkelaars en beheerders weten wat je verwacht en waarom.
- Meet en verbeter: rapporteer periodiek aan management, oefen, en pas aan waar nodig.
Wat meet je om “in control” te blijven?
- Tijd tot ontdekking en herstel: hoe snel merk je iets op en ben je weer in de lucht?
- Updatesnelheid: hoe lang duurt het voordat belangrijke fouten zijn opgelost?
- Dekkingsgraad: op hoeveel systemen gelden je basismaatregelen (zoals extra verificatie of logging)?
- Toegangshygiëne: hoeveel beheerders zijn er en worden rechten op tijd ingetrokken?
- Wie ontdekt incidenten: jijzelf of iemand buiten je organisatie? Dat zegt iets over je zichtbaarheid.
Samenvatting checklist security by design
- Security-eisen vastgelegd in ontwerp en user stories (wat is “goed genoeg” om live te mogen?).
- Overzicht van datastromen en risico’s bij kritieke apps en koppelingen is actueel.
- Centraal inloggen met extra verificatie; alleen noodzakelijke rechten en periodieke controle.
- Standaard versleutelen tijdens verzending en opslag; sleutelbeheer geregeld.
- Werkwijze in projecten: vaste kwaliteits- en veiligheidscontroles voor livegang.
- API’s en koppelingen begrensd: duidelijke toegang, tempo begrenzen, alleen bekende formats toelaten, activiteiten loggen.
- IoT gescheiden op het netwerk; geen standaardwachtwoorden; updates gecontroleerd.
- Logging die helpt en waarschuwt; korte draaiboeken getest; back-ups echt teruggezet.
- Leveranciersafspraken over informatiebeveiliging en afscheid (export en veilig wissen) liggen vast.
- Regelmatige rapportage aan management en oefenen “in vredestijd”.
Security by design: betrouwbaar en zeker leveren
Organisaties die security by design omarmen, leveren sneller én betrouwbaarder. Niet omdat er minder aandacht is voor veiligheid, maar omdat informatiebeveiliging en risicobeheersing vanaf het begin onderdeel zijn van elke keuze. In een wereld vol IoT, SaaS en digitale koppelingen is “achteraf repareren” niet echt een verstandige strategie. Begin aan de voorkant, hou grip onderweg en maak veiligheid de normaalste zaak van de wereld.
Wil je security by design structureel borgen in je projecten en leveranciersketen? Neem contact op.